نگاهی به تاریخچه رنگرزی

 
نگاهی به تاریخچه رنگرزی

مقدار آبی كه در طی یك عملیات رنگرزی مورد نیاز است ، بستگی به نوع و خصوصیت الیاف كالا دارد ؛ دقیقاً مثل ساختار و شكل دستگاهی كه عمل رنگرزی در آن صورت می پذیرد . وقتی كه كالای رنگ آمیزی شده در محیط باز خشك می شود ، دیگر نیازی به متراكم كردن و تنگ هم چیدن آنها در داخل دستگاه نیست ؛ ولی در عوض در جایی كه باید كالای مورد نظر در محلول قرار داشته باشد ، به اندازة كافی آب نیاز است تا بافته های درون دستگاه را به دقت جابجا كند . پنبه نسبت به پشم یا ابریشم مقدار آب كمتری به خود می گیرد ؛ چون یك الیاف متراكم تر است و از نخ های چگال تری تشكیل گردیده . مقدار آبی كه پنبه به خود جذب می كند حدود بیست برابر وزن آن است . به عنوان مثال یك پوند برای رنگ شدن نیاز به حدود 2/1 تا 2 گالن مایع رنگرزی دارد و خمره ای كه می تواند حاوی یكصد پوند پنبه باشد معمولاً 225 تا 250 گالن مایع رنگرزی نیاز دارد . پشم و ابریشم دو برابر آب نیاز دارند . به عنوان نمونه 1 یا 1:40 یا 1:50 پوند پشم ( یا ابریشم ) كه به شكل كلاف پیچیده شده اند ، در حدود 5 گالن مایع رنگرزی نیاز دارند كه مقدار كم تر از این 5 گالن غیر محلی خواهد بود . در واقع كار كردن با مقداری كم تر از 5 گالن تقریباً غیر محلی است ؛ چون در این صورت این امكان از بین می رود كه مواد را به گونه ای بپیچیم كه به یك قدرت جذب و نفوذ یكنواختی دست پیدا كنیم . وقتی از چنین دستگاه های رنگرزی استفاده می كنیم كه اجازه می دهند در هر زمان تنها قسمت خاصی از مواد در محلول رنگرزی قرار داشته باشند یا زمانی كه مواد به گونه ای تنگ هم چیده شده اند و محلول رنگرزی در پیرامون آن یك حركت چرخشی دارد . در این صورت محلول كمتری نسبت به حالت قبلی مورد استفاده قرار می گیرد . حت چنین شرایطی نسبت های آب و الیاف را می توان به 1:15 و یا حتی به 1:10 كاهش داد .

به منظور انجام عمل آبكشی پس از رنگرزی ، دست كم به همان اندازه آب كه برای فرآیند رنگرزی استفاده كردیم ، اینك هم نیاز داریم تا یك آبكشی درست و دقیق صورت پذیرد . در طی عملیات آبكشی ، با بهره گیری از آب تمیز و فاقد املاح فیزیكی ، باقیماندة محلول های رنگرزی كه در لابلای فواصل نخ ها و الیاف جمع شده اند را از بین می برند و رنگ هایی كه به صورت سطحی روی كالای رنگ آمیزی شده رسوب كرده اند را پاك می كنند تا بدین وسیله رنگ اصلی و مناسب كالا به چشم آید . با یك برآورد كلی می توان چنین بیان كرد كه هر پوند نخ رنگ شده ، برای آبكشی شدن نیاز به 2 تا 5 گالن آب دارد . البته شاید موقعیتی نیز وجود داشته باشد كه لازم باشد آبكشی به گونه ای دقیق تر و با ظرافت بیشتر انجام شود و در نتیجه به مقدار بسیار بیشتری آب نیاز خواهیم داشت .
 

بیشتر محلول های رنگرزی كه در شستشو ، رنگرزی و غیره مورد استفاده قرار می گیرند باید از دمای بالایی برخوردار باشند . برای افزایش دادن دماهای جوش لازم است كه حجم بخار موجود در اتاق نگرزی افزایش پیدا كند . در زمان قدیم ، خم رنگرزی را با حرارت مستقیم آتش گرم می كردند ولی امروزه از شبكة سراسری بخار استفاده می شود كه در اتاق رنگرزی قرار دارد . گرم كردن از طریق بخار به دو صورت می تواند انجام گیرد : با استفاده از شبكة بستة لوله هایی مارپیچی یا با بكار گیری یك لولة سوراخ دار ؛ كه در نوع اخیر بخار داغ مستقیماً از منافذ لوله به درون محلول رنگرزی تزریق می شود و آن را گرم می كند . روش نخست مناسب تر و موثر تر است . چرا كه اجازه نمی دهد مواد خارجی و آلاینده ( نظیر روغن ) به همراه بخار به درون محلول رنگرزی وارد و باعث افت كیفی آن شود . همچنین به مرور زمان محلول رنگرزی كم رنگ تر می شود و غلظت خود را از دست می دهد ؛ چون آب داخل بخار سبب كاهش نسبت رنگ به آب در محلول می گردد . نقطه ضعف دیگری كه در دمیدن بخار به داخل حمام رنگرزی وجود دارد این است كه سبب تلاطم و آشفتگی بیش از حد محلول رنگرزی می گردد كه این عامل نیز خود موجب نخ پیچ شدن و كوفته شدن جسم درون حمام رنگرزی می شود . گذشته از تمام این موارد ، قرار داشتن بیش از حد جنس در برابر حرارت ناشی از بخار دارای یك سری خطرات دیگر نیز هست ؛ از جمله این كه بیش از حد حرارت ببیند و این حرارت زیاد می تواند با تغییر دادن رنگ الیاف به آن آسیب برساند و كیفیت آن را كاهش دهد .